มังกรกัณฐ์ ขนาดกลาง

มังกรกัณฐ์ มีหน้าเดียว สีเขียว ปากขบตาจระเข้ สวมมงกุฎยอดนาค มือซ้ายถือตะบองเป็นอาวุธ แม้จะบทโดดเด่นอยู่ในรามเกียรติ์ แต่สิ่งสำคัญไปกว่านั้นคือ มังกรกัณฐ์เป็นภาพสะท้อนของกฎแห่งกรรม เพราะมีอดีตชาติเป็นควายทรพีนั่นเอง

ชาติเดิมคือทรพี แล้วกลับมาเกิดเป็นโอรสของพญาขรกับนางรัชฎาสูร ภายหลังพระบิดาสิ้นพระชนม์ จึงได้ครองกรุงโรมคัลสืบต่อมา กระทั่งอินทรชิต ทำพิธีชุบศรนาคบาศ ทศกัณฐ์จึงได้ไหว้วานมังกรกัณฐ์ ออกไปรบขัดตาทัพพระราม แต่ลงไปในสมรภูมิรบได้ไม่เท่าไหร่ ก็ถูกพระรามแผลงศรทำลายรถทรง ไพร่พลกองยักษ์ล้มตายอย่าราบคาบ ส่วนมังกรกัณฐ์นั้นกระเด็นตกลงมาจากรถ จึงร่ายเวทมนตร์แบ่งร่างตัวเอง จนเต็มท้องฟ้า แต่ในที่สุดก็หนีไม่พ้นศรพระราม ซึ่งตรงเข้าเฉือนหัวมังกรกัณฐ์ตัวจริง จนขาดกระเด็น